De verloren zoon van Rembrandt
Konden mensen er beter tegen? Gewoonweg omdat het zo normaal was? Of waren ze net zo aangeslagen als onze tijdgenoten als het ergste lot van allemaal ze trof: het verlies van een kind? De cijfers lijken te spreken voor de eerste verklaring. Eén op de vier kinderen stierf al voor het eerste levensjaar voorbij was. Meer dan de helft stierf voor het bereiken van de volwassen leeftijd. Toch hangt wat mij betreft het bewijs voor de tweede verklaring in de roemrijke Hermitage in Sint Petersburg.
De kinderen van Rembrandt van Rijn
Ook onze grootste schilder, Rembrandt van Rijn, heeft het van nabij moeten meemaken. Uit zijn eerste huwelijk kreeg hij vier kinderen*. Drie stierven toen ze nog klein waren. Let u maar eens op hoe vaak kleine kinderen op schilderijen bellenblazend worden afgebeeld. De zeepbel is het symbool van hun kwetsbaarheid. Alleen zijn zoon Titus en zijn dochter Cornelia bereikten de volwassen leeftijd. Rembrandt heeft Titus vaak geportretteerd. Zeker na zijn faillissement, toen hij zich geen andere ‘zitters’ kon veroorloven. Ontroerend is het schilderij van de kleine Titus die zijn huiswerk doet. De zo herkenbare tedere combinatie van concentratie en dromerigheid van lerende kinderen is nooit beter uitgebeeld.
Tot opluchting van Rembrandt werd Titus volwassen. Hij trouwde, en zijn vrouw verwachtte een kind. Toen sloeg het noodlot toe. In 1668 werd Titus plotseling ernstig ziek, en stierf, zes maanden voor de geboorte van zijn eerste kind. Rembrandt was alle tegenslagen in zijn leven te boven gekomen. Deze klap zou teveel blijken. Nog geen jaar later gaf ook de grote meester de geest.
'De Verloren Zoon' in de Hermitage
In het jaar na de dood van Titus schetste en tekende Rembrandt nog één keer met oude energie. Het resultaat was een van zijn diepst doorvoelde schilderijen. Alleen al die handen van de oude man die zijn verloren zoon weer in de armen sluit! De opluchting en dankbaarheid van de Verloren Zoon! Hoe wrang, maar diep menselijk en doorvoeld, is dit schilderij als je het verhaal erachter weet! Wist Rembrandt dat hij zijn Verloren Zoon spoedig weer in de armen zou sluiten? Nee, mensen konden er vroeger niet beter tegen als ze een kind verloren. De wanhoop en pijn waren net zo groot.
Altijd als ik de Hermitage in Sint Petersburg bezoek moet ik er even langs: 'De Verloren Zoon' van Rembrandt Harmenszoon van Rijn. In die enorme tempel van de kunst, waar je van de ene verbazing in de andere valt, is het een rustpunt; alsof ik een oude vriend opzoek. En telkens weer als ik naar de handen van de oude man kijk, moet ik even slikken, en nog een keer, en nog een keer.
*Samen met Hendrickje Stoffels kreeg Rembrandt een dochter, Cornelia, die wel de volwassen leeftijd bereikte. Ze waren niet getrouwd, maar Rembrandt erkende haar wel als zijn dochter.
Volg ons