Analfabetisme in de Andalusische flamenco

Als de vraag kwam, giste ik naar een antwoord in de hoop de vraagsteller tevreden te stellen. Het gaat over liefde, over passie, soms over een duif die in een boom zit en opeens weg vliegt. De teksten komen uit de Spaanse versie van het rijmboekje van André Hazes. Met dat antwoord hoef je overigens niet op veel tevreden mensen te rekenen. Natuurlijk probeerden we wel naar de teksten te luisteren. Corazóóóón, kwam heel vaak terug, en amor, maar meestal kwamen we niet veel verder.

De andere woorden waren gewoon niet te verstaan. Andalusiërs hebben nu eenmaal een zwaar dialect. Als iemand ergens in een Andalusisch dorp wordt geïnterviewd, wordt hij of zij ondertiteld. Zo wordt de slissende c een s in het Andalusisch, van de j die als g-klank moet worden uitgesproken, maakt de Andalusiër een stomme h-klank. Nada wordt ná, en chico wordt quillo. Bij veel woorden laat de Andalusiër de laatste letters maar gemakshalve weg.

Maar bij de flamenco gaat de verbastering van de Spaanse taal nog veel verder. Althans dat dacht ik, tot ik eindelijk een paar weken geleden het geheim van de flamenco-zang wist te ontrafelen. Het antwoord zat verstopt in een interview met een flamencodanseres, afgedrukt in de weekendbijlage van de Spaanse krant el País. De journalist haalde een uitspraak van Caballero Bonald aan, die ooit zanger Pepe Agujetas had horen zeggen dat een goede flamenco-zanger analfabeet moet zijn, want wie kan lezen, bederft de uitspraak. Eureka! Dit is het antwoord op al die vragen van al die mensen die ooit met gespitste oren bij een flamenco-optreden hadden gezeten en er maar niet achter kwamen wat er werd gezongen.

Overigens vertelde mijn collega en Andalusië deskundige Toine dat Pepe Agujetas in het Nederlands Jozef Spierpijn betekent. Naast de onverstaanbare teksten wordt er door de zogenaamde cantautores vooral geroepen naar de dansers en danseressen: ‘Dale’, geef alles, haal alles uit de kast, ‘guapa’, schoonheid (dat compliment gaat dan uiteraard uit naar de danseressen), ‘olé’, wat de toerist bij de voorstelling voortdurend hinderlijk herhaalt alsof hij in een voetbalstadion zit. Omdat ik wel wist dat in tegenstelling tot de Portugese fado, de flamenco-teksten nauwelijks diepgang hebben, wijs ik mijn gasten erop dat ze zich maar beter kunnen concentreren op de dans en passie van danser en danseres.

Eerlijk gezegd weet ik weinig van flamenco, ik weet niet wat het verschil is tussen bulerías of malagueñas. Maar als je kijkt naar de passie waarmee de dansers en danseressen hun kunsten vertonen en het vuur dat uit hun donkere ogen, zwart als kolen, spat, dan word je meegesleept in het verhaal van de islamitische wortels van Andalusië, van het harde leven in de zigeunerwijken als die van Sacromonte in Granada. Je gaat mee in de trance van de danseres, ook al probeert iemand op de achtergrond jou met onverstaanbare woorden uit je oosterse droom te schreeuwen.

Bekijk reizen naar Andalusië