Stoere kunst in Spaans Baskenland

Maar dan de Baskische kunst! Die trof mij aanvankelijk als een sta in de weg. Net als de Baskische feesten met het steenblokken sjouwen, het houtblokken hakken en het slepen met ossen. Meer ferme jongens en stoere knapen gedoe. Geen vrolijk gekleurde tegelscherven à la Gaudí, maar enorme objecten van grijs beton, cortenstaal en metaal in een tot voorkort geïndustrialiseerde omgeving. Kunst van Richard Serra en Chillida waar je niet omheen kunt. Of het kunstwerk van Oteiza voor het stadhuis in Bilbao. Toch merk ik dat er bij mij iets gebeurt. Ik begin het eigenlijk best spannend te vinden, deze kunst.

Ik ben in het Guggenheim museum in Bilbao. Prominent in de collectie is de zaal met Richard Serra’s sculpturen ‘The matter of time’. Eerst stond alleen ‘de slang’ er: drie cortenstalen gebogen reuzenplaten van 31 meter lang en vier meter hoog waar je tussendoor kunt lopen in het besef dat je tussen 180 ton staal staat. Inmiddels staan er nog zeven werken van Serra in de grootste galerij van het museum. Wegkijken is onmogelijk. Richard Serra hoopte de ruimte waar zijn sculpturen geplaatst zijn te veranderen in een groot ruimte sculptuur, getiteld The matter of time. Ik ben er herhaaldelijk geweest, stond erbij en keek er naar. Maar mijn laatste bezoek gebeurde er iets: niet langer zag ik het als een ‘sta in de weg’, maar zag ik kunst die stáat! The matter of time werd voor mij A matter of time: het is slechts een kwestie van tijd totdat je gegrepen wordt! Om het in stoere taal uit te drukken: wat me aanvankelijk niet kon boeien, boeit me opeens.

Interessant om te bedenken is dat Richard Serra, de Noord-Amerikaanse kunstenaar van de elliptische draaiingen in staal, werd beïnvloed door de Baskische kunstenaar Eduardo Chillida. Hij behoorde, evenals Serra, tot de belangrijkste beeldhouwers van de twintigste eeuw en creëerde ook monumentale werken voor de openbare ruimte. Vaak in beton of cortenstaal. Chillida werd uitgedaagd door deze omgeving en daagde zichzelf ook uit. Tekenend vind ik zijn uitspraak: ‘het houdt me niet bezig of ik groot ben of klein, het houdt me bezig of ik dagelijks groei’. Een van zijn indrukwekkendste werken is El Peine de Viento, de windkam, in San Sebastián. De ruige Baskische kust en de Golf van Biskaje gaan de dialoog en confrontatie aan met het kunstwerk, of omgekeerd. Je ervaart er de kracht van de natuur en de kracht van het kunstwerk: spectaculair en spannend.

Vind ik het mooi, al deze enorme objecten in beton, metaal of cortenstraal? Niet overal en niet altijd. Het is kunst waar ik ontzag voor voel, die me raakt. En dát is mooi. Het vertelt ons veel over de Bask.

Stoere mensen, stoere kunst.