Het Huis zonder Wenkbrauwen in Wenen
Het moet tegenwoordig wel heel raar lopen wil een gebouw zo veel commotie veroorzaken dat de publieke opinie eist dat het afgebroken wordt. Hoe anders was dat begin vorige eeuw. In die tijd zei je smaak veel over je politieke voorkeur. Een discussie over muziek of architectuur kon al snel het karakter krijgen van een politieke ruzie. En nergens meer dan in Wenen.
De wil van de keizer is wet
Wenen had een ‘Keizerlijke’ stijl. Bij de aanleg van de Pronkboulevard, de Ringstrasse, had Keizer Frans Josef I duidelijk aangegeven dat het ‘Zijn Wil’ (niet ‘Zijn Wens’) was dat de gebouwen aan de Ringstrasse qua stijl historiserend zouden zijn. Een paleis in neo-renaissance stijl (ja Venetië was Oostenrijks!), een raadhuis in de neo-Brabantse gotiek van Brussel (ja de Zuidelijke Nederlanden waren Oostenrijks!), een parlement als een Griekse tempel (nee, Griekenland was nooit Oostenrijks!).
Vanuit de keizerlijke appartementen in de officiële residentie van de Habsburgers, de Hofburg, kon de Keizer tevreden uitkijken over een prachtige stad, helemaal naar zijn smaak. Tot in 1909 een chique herenkledingzaak recht tegenover de keizerlijke appartementen besloot dat het tijd werd voor een nieuw gebouw. Zelfs in Wenen waren de tijden veranderd. De Keizer kon niet meer overal een stokje voor steken. Zijn Wil was niet altijd Wet meer. Frans Josef moet zich zorgen zijn gaan maken toen hij hoorde dat Adolf Loos de architect van het nieuwe gebouw zou worden. Een man die manifesten schreef met titels als: ‘Ornament en Misdaad’.
Toen het pand voor Goldman & Salatsch zijn voltooiing naderde, moet de Keizer, staande voor het raam, binnensmonds ge…mompeld hebben (keizers vloeken niet). Hij vond het gebouw afschuwelijk. Midden tussen zijn prachtige stad stond daar ineens een modern huis; een huis zonder versieringen, zelfs niet boven de ramen; een Huis zonder Wenkbrauwen (de spotnaam was snel gevonden.) Zo erg vond Frans Josef het, dat hij overal waar hij het risico liep het gebouw te zien gordijnen liet aanbrengen.
Een gebouw als Majesteitsschennis?
De Keizergezinden eisten dat het gebouw zou worden afgebroken. In hun ogen was het Majesteitsschennis. De Liberalen eisten dat het gebouw bleef. Ze bewaakten hun kleine beetje met moeite veroverde vrijheid met verve. De autoriteiten zagen zich ‘gedwongen’ de bouw tijdelijk stil te leggen. Uiteindelijk kwam men tot een compromis. Onder de ramen werden bloembakken aangebracht met oh zo Oostenrijkse geraniums. Weliswaar geen ornamenten, maar het kwam in de buurt. En de Keizer? Die schijnt sinds 1912 (toen het gebouw gereed was) de hoofduitgang van de Hofburg (de Michaelertrakt) niet meer gebruikt te hebben; zo voorkwam hij dat hij een blik op het gebouw ‘moest’ werpen.
Anno 2016 is het Keizerrijk verdwenen, maar het Huis zonder Wenkbrauwen staat er nog steeds. Als je het vanuit het perspectief van nu bekijkt verbaas je jezelf over de controverse die het ooit teweegbracht. Een prachtig gebouw, dat meteen positief opvalt. Het startschot van de modern bouwkunst in Wenen. Het lijkt erop dat Loos postuum zijn gelijk haalt.
Volg ons