Met Leo Blokhuis door de Verenigde Staten
Twee van mijn grootste passies, de Verenigde Staten en (Amerikaanse) muziek, komen samen tijdens de Muziekreis Amerika, waarbij ook niemand minder dan Leo Blokhuis van de partij is. Dat wordt weer een waar feest!
Kentucky bluegrass
Ik heb deze muziekreis Amerikamet Leo Blokhuis al enkele keren begeleid en ik kijk er elke keer met veel genoegen op terug. Mede door de gezamenlijke liefde van het reisgezelschap voor muziek, waarbij persoonlijke voorkeuren en openstaan voor de smaak van anderen keurig hand in hand gaan, was de sfeer op deze reizen uitmuntend. Dat wil overigens niet zeggen dat er op deze muziekreis van ’s ochtends tot ’s avonds laat alleen maar over muziek wordt gesproken. Nee, er is zeker ook aandacht voor andere aspecten van de Amerikaanse maatschappij, zoals de geografie, historie, de manier van leven en die toch wel heel speciale Amerikaanse cultuur, waarvan muziek dan weer een onderdeel is. Wat gedurende de reis duidelijk wordt, is dat er tussen zaken die ogenschijnlijk niet veel met elkaar van doen hebben wel degelijk een verband is.
Om een voorbeeld te geven, de bluegrass van Kentucky heeft zeker te maken met de immigratie van Schotten en Ieren naar de oostelijke berggebieden van Amerika. Met weemoed dachten die immigranten terug aan hun land van herkomst. Dit kwam tot uiting in de melancholisch aandoende, uit de stringbandmuziek voortkomende, bluegrass. Maar er is meer dan dat, want de structuur van de bluegrass muziek doet bij tijd en wijlen jazzachtig aan. En jazz, dat is zoals bekend de muziek van het (zwarte) zuiden van de Verenigde Staten. Als je dan vóór het geboortehuis van de bekendste bluegrass muzikant – Bill Monroe – staat en daar speelt (toevallig?) een bluegrass band, dan voel je die nostalgie, dat verlangen naar het land van de voorouders. Je hóórt in de solo’s de onbetwistbare invloed van de zwarte jazz in deze toch zo blanke muziek. Geografie, historie en cultuur smelten dan volledig samen.
Van Kentucky naar Clarksdale
Een aantal dagen later is het vredige platteland van Kentucky een waardevolle herinnering en bevinden we ons in Memphis. Daar ook is het magistrale Nationale Civil Rights Museum. Het is (deels) gevestigd in het Lorraine Motel, waar op 4 april 1968 Martin Luther King is doodgeschoten. In dit museum word je op indrukwekkende wijze door de historie van de Afro-Amerikanen geleid: slavenhandel, de onmenselijke omstandigheden op de (zuidelijke) katoenplantages, de afschaffing van de slavernij door Lincoln, de Jim Crow wetten, de tijden van de ‘separate but equal’-doctrine, de (bloedige) strijd voor gelijkberechtiging, de onder Johnson aangenomen burgerwetten, de positie van de zwarten in de huidige tijd… het komt allemaal voorbij.
De dag ervoor zijn we in het Stax Museum. Dit museum vertelt de historie van Stax Records. Opgericht en geleid door Jim STewart en zijn zus Estelle AXton, is dit het label van onder andere de Memphis Soul, gospelmuziek, blues en jazz. Afro-Amerikaanse muziek dus, opgenomen door de blanke Jim en Estelle in een tijd dat in de zuidelijke staten nog duidelijk sprake was van rassenscheiding en dus discriminatie. Een tijd waarin nog het onderscheid werd gemaakt tussen blanke muziek, bijvoorbeeld country, en zwarte muziek, zoals blues en jazz. Stax had een fenomenale huisband: Booker T. & The M.G.’s (bekend van ‘Green Onions’), die bestond uit twee zwarten en twee blanken. De maatschappij mocht dan wel van mening zijn dat er een onderscheid moest worden gemaakt tussen de behandeling van blanken en zwarten, bij Stax was men die mening bepaald niet toegedaan. Het ging daar om de muziek. Wat toen in de samenleving niet kon, kon gelukkig wel in de muziek.
Men zegt wel eens dat in de lobby van het Peabody Hotel te Memphis de Mississippi Delta begint. Ik vind het best, maar echt blue voel ik me pas in Clarksdale en verder naar het zuiden, tot bij Vicksburg. Clarksdale, dat is een plaats om nooit te vergeten. Veel vervallen huizen, enkele groezelige cafés, een hoge werkloosheid, vooral onder de zwarte bevolking. En de blues, ’still the blues’. Werkelijk, dit nietszeggende plaatsje ademt blues en dat komt echt niet alleen door het authentieke, eerlijke Delta Blues Museum of het grappige minimuseum van de Nederlander Theo Dasbach.
Eind 19e eeuw ontstaan op een nabijgelegen plantage de blues, en met wortels in de gospelmuziek en in worksongs, verspreidde de bluesmuziek zich over de hele delta. Clarksdale werd het centrum van wat de Delta Blues is gaan heten. Pure, onvervalste bluesmuziek met teksten die gaan over hoe hard het aardse bestaan kan zijn. Armoede, pijn, (liefdes)verdriet, tegenvallers: dat zijn de thema’s van de blues en de toonzetting sluit daar volledig op aan. Hoor je die muziek, bijvoorbeeld in de onvergelijkbare Ground Zero Blues Club in Clarksdale, waarvan de bekende acteur Morgan Freeman mede-eigenaar is (en die we daar zelfs een keer hebben gezien!), dan voel je wellicht iets van wat die allereerste bluesmuzikanten tot uitdrukking hebben willen brengen: het leven is ‘tough and rough’, maar gelukkig hebben we de blues nog. Muziek als troost, hoger kun je niet komen.
Mee op reis met Leo Blokhuis
Wilt u ook mee op deze waanzinnig gave Muziekreis door Amerika met Leo Blokhuis laat u dan verleiden door dit bijzondere muzikale avontuur!
Spotify playlists
Bent u een gebruiker van Spotify? Volg SRC op Spotify en vindt playlists (o.a. gemaakt door Leo Blokhuis) die betrekking hebben op de muziekreis door de Verenigde Staten.
Volg ons