Opgepast! Geschiedenis kan leiden tot inzicht en veroorzaakt bewustzijn
Een paar jaar geleden sprak ik met mijn Duitse collega over de plannen die men in Nederland had voor het vak geschiedenis. Het zou worden afgeschaft, op één hoopje worden gegooid met onder andere maatschappijleer, en daarna onder de vage naam ‘mens & maatschappij’ door het leven moeten gaan. Zo onbelangrijk vond men het vak blijkbaar. Mijn Duitse collega was buiten zichzelf. Hoe kón dat nou! Nederland is toch een beschaafd land? Een ‘Kulturvolk’? En dan geschiedenis wegbezuinigen?
Met mijn neus werd ik weer eens op de feiten gedrukt. In Duitsland is geschiedenis meer dan avondvermaak door een chagrijnige hoogleraar of een vlot geschreven boek. Geschiedenis is een essentieel onderdeel van de Bildung van een burger. Bildung is meer dan een opleiding: Bildung is een vorming. Dat geschiedenis daarbij voor Duitsers zo belangrijk is ligt wellicht voor de hand. Geen gemakkelijke geschiedenis. Er is in de 20e eeuw het een en ander fout gegaan... Vandaar dat onze oosterburen het prachtige onnavolgbaar Duitse woord Vergangenheitsbewältigung hanteren. Niet alleen het leren van je geschiedenis, maar ook het leren leven met je geschiedenis.
Oude dingen trouw bewaard, nieuwe dingen vriendelijk ontvangen
Dat de Duitse liefde voor Clio al oud is ervoer ik in Weimar. ‘s Avonds had ik wat vrije tijd en niets is er leuker om dan zonder plan aan de wandel te gaan en te zien waar je uitkomt, zeker in zo’n juweeltje als Weimar. In dit geval kwam ik op een wat onooglijk pleintje uit en tot mijn aangename verrassing was er een muurschildering te zien met een van de vele wijze uitspraken van Goethe:
”Ältestes bewahrt mit Treue / Freundlich aufgefaβtes Neue” *
(De oudste dingen trouw bewaard / De nieuwe dingen vriendelijk ontvangen)
Een waarheid die klinkt als een paukenslag. Geschiedenis is meer dan vermaak. Het vormt je. Het stelt je in staat voor jezelf te bepalen wat je gelooft of niet gelooft. Ook in Weimar ging het wat dat betreft fout. De namen van Goethe en Schiller, Liszt en Bach worden er vergezeld door die van Buchenwald.
Meer Vergangenheitsbewältigung in Leipzig
Met deze ontmoeting met de wijsheid van Goethe in het achterhoofd togen we (net als Goethe ooit) naar Leipzig, ook al zo’n lekkere stad. Dresden was het hof; Leipzig was de universiteit en de handel. Ook daar had ik tijd voor een mijmerwandeling en ook daar kwam ik oog in oog te staan met de Vergangenheitsbewältigung. Op de deur van het Haus der Geschichte stond, als een soort rokerswaarschuwing:
”Warnung! Geschichte kann zu Einsichten führen und verursacht Bewusstsein”
(Opgepast! Geschiedenis kan leiden tot inzicht en veroorzaakt bewustzijn)
Een hele toepasselijke zin in de stad waar de val van de Muur begon. Eenmaal weer thuis mocht ik nog meer horen over de plannen van de staatssecretaris. Jaloers dacht ik aan de Duitse omgang met geschiedenis. Niet alleen leren, maar leren leven. De vrees bekroop me dat de staatssecretaris het vak zo snel mogelijk had laten vallen...
Reizen naar Duitsland
Wilt u ook op vakantie in Duitsland? Laat u inspireren door onze reizen naar Duitsland.
* De tekst (1817) komt uit het gedicht ‘Heiterkeit’ uit ‘Gott und Welt’:
Weite Welt und breites Leben,
Langer Jahre redlich Streben,
Stets geforscht und stets gegründet,
Nie geschlossen, oft geründet,
Ältestes bewahrt mit Treue,
Freundlich aufgefaßtes Neue,
Heitern Sinn und reine Zwecke:
Nun! Mann kommt wohl eine Strecke!
Mijn vrije vertaling:
De wijde wereld en het wijdse leven
Lange jaren van eerlijk streven,
Altijd onderzoekend en steeds beginnend,
Nooit gesloten en vaak opnieuw begonnen,
De oudste dingen trouw bewaard,
Nieuwe dingen vriendelijk ontvangen,
Vrolijk van geest en zuiver van doel,
Wel, de mens kan een eind komen!
Volg ons