Dadelpalmen in het Midden-Oosten

De dadelpalmen kunnen zelfs goed gedijen in zandgrond in een droog en warm klimaat. Als er ergens een palm staat betekent dit dat er water in de buurt is, een bron of grondwater. Een volgroeide palm heeft in de winter namelijk 70 liter water nodig per 10 dagen en maar liefst 70 liter per twee dagen in de zomer.

Een dadelpalm is officieel geen boom en heeft dus ook geen jaarringen. De palm groeit omhoog in een spiraalpatroon van opeengestapelde bladeren en vormt zo een steeds hoger wordende ‘stam’ nadat de oudere bladeren zijn afgevallen of afgehakt. De stam bestaat dus uit de beginstukken van oude bladeren en deze bladvoeten zijn een ideaal hulpmiddel ten tijde van de oogst. De dadelplukker kan met behulp van deze ‘treden’ omhoogklimmen, soms gebruikmakend van een touw die om de palm en zijn middel wordt gebonden.

Zoals de meeste palmen hebben dadelpalmen geen takken maar een kroon van groene veerachtige bladeren. De bladeren kunnen wel 4 tot 5 meter lang worden en behoren tot de langste ter wereld. De samengestelde bladeren hebben een stamstengel en ongeveer 150 deelbladeren van 30 bij 2 centimeter. De punt is vlijmscherp ter bescherming tegen grazende dieren.

De dadelpalm verspreid zich door de zaden of scheuten. In de beginjaren van de palm kunnen meerdere stammen uit het wortelstelsel opschieten en uitgroeien. Bij het aanleggen van plantages wordt meestal gebruik gemaakt van de scheuten. Onder natuurlijke omstandigheden vindt de bestuiving plaats door de wind en insecten, maar dan worden niet alle bloemen bevrucht. Tegenwoordig gebeurt dit op de commerciële plantages volledig met de hand. Door de kunstmatige bestuiving ontwikkelen alle vrouwelijke bloemen zich tot dadels. Men is zodoende verzekerd van een goede jaarlijkse opbrengst. Aangezien een mannelijke palm ongeveer 50 vrouwelijke palmen kan bestuiven staan er soms maar een paar, of soms zelfs geen enkele mannelijke palm in een plantage. De onproductieve mannelijke palmen worden soms zelfs verwijderd. Op lokale markten worden namelijk mannelijke bloementrossen te koop aan geboden.

Na zo’n 5 jaar begint de dadelpalm vruchten te dragen. De palm is volwassen na ongeveer 15 jaar en is vervolgens tientallen jaren productief. Na 100 jaar wordt de dadelpalm minder productief. Er zijn echter zelfs palmen bekend met een leeftijd van 150 jaar. In de schaduw van de palmen kunnen andere lagere gewassen beschermd tegen de zon goed gedijen, de zogenoemde etageverbouw.

Na de bestuiving duurt het 200 dagen voor een dadel om te groeien en rijp te worden. De dadel doorgaat diverse fases. Eerst groeit de dadel snel, is hard en groen en bevat 85 procent water. Vervolgens daalt het vochtgehalte en stagneert de groei, stijgt het suikergehalte echter en verandert de kleur. Eventueel kunnen de dadels nu al geplukt worden en opgeslagen in een koele ruimte. Het rijpingsproces gaat dan verder als de dadels de koeling hebben verlaten. De meeste dadels rijpen echter verder aan de boom tot ze bruiner en zachter worden met een vochtgehalte van 35 tot 40 procent voor ze worden geoogst. Ze worden dan op matten uitgespreid om verder te rijpen. Echter, sommige soorten rijpen aan de boom tot ze droog en bruin zijn met een vochtgehalte van 20 tot 24 procent.

De dadelpalmen bloeien in april en mei, afhankelijk van de soort zijn de dadels rijp van augustus tot oktober. Onder goede omstandigheden kan een gezonde palm per tros wel 1000 dadels opleveren en 10 kilo wegen. Een volwassen palm heeft meestal 8 tot 10 trossen dadels. Jaarlijks ontstaan er nieuwe bloementrossen in de oksels van de bladeren van het jaar ervoor. Een dadelpalm draagt elk jaar vruchten, alleen de opbrengst kan iets verschillen.

Voor de dadelteelt haar intrede deed droogden de dadels natuurlijk aan de boom. Zij konden families lange tijd voorzien van gezond voedsel. Dadels zijn vrij van pesticiden, organisch en kunnen heel lang bewaard worden.

Een dadel heeft een pit omringd door zoet vruchtvlees en een diversiteit aan kleuren van helder geel tot rood, paars en donker bruin. In de Arabische wereld wordt de dadel zeer gewaardeerd, en staat zelfs 26 maal in de koran vermeld. Gedurende de Ramadan speelt de dadel een belangrijke rol. Het vasten wordt gebroken door het eten van een aantal dadels.

Er zijn vele overgeleverde huis-, tuin- en keukenmiddeltjes bekend met het gebruik van dadels, zoals dadelpasta aanbrengen na slangenbeten, en een mix van verse dadels, bijenwas, dadelpitten en gedroogde myrrhe zou goed werken tegen gezwollen ledematen. De pollen bevatten natuurlijke oestrogenen.

De dadel bevat belangrijke voedingsstoffen en verrassende medicinale componenten zoals serotonine, een neurotransmitter belangrijk voor het reguleren van stemming, eetlust en slaap, maar ook proteïne, vetten en mineralen zoals potassium, natrium, calcium, magnesium, fosfor, ijzer, koper, zwavel, mangaan, silicium in verschillende hoeveelheden. Verse dadels bevatten ook vitamines zoals beta-caroteen, foliumzuur en eenvoudig verteerbare suikers zoals glucose, sucrose en fructose. Er wordt tegenwoordig uitgebreid onderzoek gedaan naar de mogelijke medicinale werking van de dadelbestanddelen.

De hoeveelheid mineralen in totaal blijft tijdens het droogproces per dadel ongeveer gelijk, dus 100 gram gedroogde dadels bevatten ongeveer het dubbele van een ons verse dadels. De zoetigheid en het aantal calorieën stijgt vanwege het vochtverlies tijdens het droogproces, het aantal vitamines daalt echter iets.

Van de gedroogde dadels wordt ook agwa, dadelpasta gemaakt. De dadels worden eerst twee weken op matten uitgespreid op kleur en afhankelijk van het rijpingsproces. Vervolgens worden ze in palmbladeren manden uitgeperst onder een zware deksel. Het is dan belangrijk om vocht en zuurstof buiten te houden, omdat de dadels anders gaan rotten of fermenteren. Deze dadelpasta wordt gebruikt om koekjes of broodjes mee te vullen, maar is ook ideaal in een gezonde fruitreep. Dadelsiroop heeft een hoog zoetgehalte en kan dienen als een gezondere vervanger voor suiker en wordt wel gebruikt in sportdrankjes.

De wortels van de palm kunnen gebruikt worden als kleurstof, de ‘stam’ wordt gebruikt als bouwmateriaal, van de stevige ‘ribben’ of bladstengels worden kratjes en eenvoudig meubilair gemaakt. Van de bladeren worden daken, matten, hoeden, waaiers en manden vervaardigd. De oude bladeren worden als brandstof gebruikt, en de vezels in de stengels zijn ideaal voor het maken van touwen.

Zelfs de pitten gemalen vermengd met veevoer en in tijden van schaarste zelfs toegevoegd aan meel. De pitten kunnen ook gebrand en vervolgens gemalen worden om koffie van te brouwen. De pit bevat ook olie, die gebruikt wordt voor cosmetische producten en zeep. Na de oogst liggen er vaak leeggeplukte dadel trossen op straat, deze worden plat en soepel gereden door het langskomende verkeer en gebruikt voor bezems.

Wat is er leuker dan na een prachtige rondreis door Egypte of Jordanië heerlijke en gezonde dadels mee te nemen of een van de vele dadelproducten om thuis van na te genieten: dadelsiroop, dadeljam of dadelpasta om zelf mee te gaan bakken? Maamoul zijn heel bekende en heerlijke met dadelpasta gevulde koekjes, verpakt en los te koop in de meeste Arabische landen. Komt u ze binnenkort proeven?