De laatste gezworen maagd van Montenegro

Door reisleider Bart | 15-06-2019

Ik noem Montenegro wel eens liefkozend 'Het Asterix dorpje van de Balkan'. Klein, maar onoverwinnelijk. Montenegro was lange tijd een archaïsche, patriarchale maatschappij. Het gevolg van de lange, lange strijd om de Ottomanen buiten de deur te houden. Eeuwen later, en na 45 jaar Joegoslavisch communisme, is het karakter van de maatschappij snel aan het veranderen. Een van de oudste tradities, zo kenmerkend voor het oude Montenegro, stierf een paar jaar geleden een zachte dood.

De basis van het oude Montenegro was de familie, met de Pater Familias aan het hoofd. Verschillende families vormden stammen. Verschillende stammen vormden de Montenegrijnen. Alleen de oudste zoon mocht erven en die o zo belangrijke rol van Pater Familias op zich nemen. Maar wat nu als een familiehoofd alleen dochters kreeg? Dat zou in zo'n geval het einde betekenen van een familie, misschien zelfs van een stam?

Gezworen maagden

Daar had men wat op gevonden. Het unieke fenomeen van de 'gezworen maagden'. Als duidelijk werd dat een familiehoofd geen zonen kreeg, maar wel dochters had, dan kon het gebeuren dat een van de dochters besloot 'als man verder te leven'. Ze kleedde zich voortaan als een man: rookte en dronk als een man. Haar vader leerde haar alle 'mannendingen' zoals jagen of vechten. Ze deed in huis geen 'vrouwenwerk' meer: dat deden haar zussen voor haar. Ze moest beloven voor haar moeder, zussen en het familiebezit te zorgen. De meesten gingen zo op in hun rol, dat ze niet meer van de mannen te onderscheiden waren. Maar het zwaarste deel van de gelofte was dat ze niet mocht trouwen en eeuwige kuisheid moest beloven. Een hele zware prijs voor het behoud van de familie eer: het uitwissen van je vrouwelijke identiteit. En gelukkig niet meer nodig in het Montenegro van nu.

Stana Cerović - de laatste gezworen maagd

De 'laatste gezworen maagd' van Montenegro werd in juni 2016 naar een verzorgingstehuis gebracht. Stana Cerović werd geboren in 1936 en nadat haar beide broertjes jong stierven, beloofde ze haar vader als 'gezworen maagd' de familie te redden. Ze begon op haar vijfde te roken, leerde schieten als een scherpschutter en drinken als een tempelier en na de dood van haar vader leidde ze de familie. Ze beslechtte geschillen, regelde huwelijken en beheerde het familiegoed. Maar de laatste jaren waren zwaar. Aan haar traditionele rol was geen behoefte meer: ze moest haar koeien verkopen en de laatste die ze overhield verwondde haar ook nog eens. Haar krachten begonnen haar in de steek te laten.

Van haar zware bestaan werd een documentaire gemaakt die een gevoelige snaar raakte bij de trotse Montenegrijnen en hulp werd geregeld. Stana verhuisde van haar dorpje in de bergen naar een bejaardenhuis in Sivan. Een nieuwe bewoonster waar ze voorzichtig mee moesten zijn. 'Of ze spijt had?' Werd haar gevraagd. Absoluut niet! Ze was trots op de manier waarop ze haar familiebelangen had verdedigd. 'Of ze het jammer vond dat de traditie van de gezworen maagden ten einde kwam?' Dat ook weer niet. Het was goed dat de vrouwen van Montenegro vrij waren in hun keuzes. Het waren andere tijden: het werd tijd.

Stana Cerović stierf in augustus van dat jaar: de laatste gezworen maagd van Montenegro.