Zagreb, hoofdstad van Kroatië
Ik vind het altijd fijn om weer in de Kroatische hoofdstad Zagreb te zijn, in mijn ogen toch de mooiste stad op de Balkan. Dwalend door de benedenstad kom je, hoe je ook loopt, op een gegeven moment altijd op het centrale plein terecht. Hier is het altijd druk: acht straten komen op dit plein uit en talloze trams hebben hier hun halte.
Op zoek naar Josip Jelačić
Midden op dit plein staat het ruiterstandbeeld van een veldheer, in de 19e eeuw gemaakt door de bekende Duits-Oostenrijkse beeldhouwer Anton Dominik Fernkorn. Wie is hij? Het is de man naar wie het centrale plein is vernoemd: gouverneur (in het Kroatisch ban) Josip Jelačić, tegenwoordig beschouwd als een van de belangrijkste historische figuren van Kroatië. Iedere inwoner van Zagreb kent natuurlijk het plein en het standbeeld. Maar de vraag ‘wie was hij?’ is al iets moeilijker. De gemiddelde ‘pleinwandelaar’ weet nog wel dat hij ooit leider van Kroatië was en gevochten heeft tegen de Hongaren, maar daar blijft het meestal bij. Hoogste tijd om klaarheid te brengen in deze kwestie!
De beste plek om in Zagreb iets van geschiedenis te weten te komen is het Zagreb Stadsmuseum, gevestigd in een voormalig nonnenklooster in de bovenstad. Hier leer ik dat Jelačić gouverneur van Kroatië, Slavonië en Dalmatië werd in een gespannen periode, in 1848, het zogenaamde revolutiejaar. En dat hij twee jaar later de zelfstandige plaatsen Gradec en Kaptol samenvoegt tot wat een nieuwe stad moest gaan worden: Zagreb.
Ook in de bovenstad, niet ver van het Stadsmuseum, ligt het Kroatisch Historisch Museum. Hier moet ik de uitgebreide documentatie doorspitten om nog meer te weten te komen over de meest bekende ‘ban’ van Kroatië.
Op zoek naar het Zonnestelsel van Zagreb
In maart 1848 brak in Hongarije (waar Kroatië deel van uitmaakte) de revolutie uit. De Hongaren eisten onafhankelijkheid van het Habsburgse rijk. Op zijn beurt wilde Jelačić onafhankelijk worden van Hongarije (een lang gekoesterde wens van de Kroaten). Uiteindelijk steunde Jelačić, met een leger van 45.000 man, de nieuwe Habsburgse keizer Franz Joseph met het neerslaan van de opstand in Hongarije. Aan de situatie veranderde het niets: nadat de rust in het Habsburgse rijk was weergekeerd, bleef Kroatië een deel van Hongarije. In de ogen van Kroaten was Jelačić een held; de Hongaren zagen hem als een verrader van de revolutie.
Ik beland vervolgens in de prachtige Maria Hemelvaartkathedraal. In een donker hoekje, naast het noordelijke zijaltaar, vind ik een beeld van Josip Jelačić, hier in 1985 geplaatst. Het is een herinnering aan zijn inzet in 1850 om Zagreb tot aartsbisdom verheven te krijgen.
Ik daal af naar de benedenstad en kom vanzelf weer op het Jelačić plein. Terwijl ik plaats neem op een terrasje en koffie bestel, kijk ik naar het ruiterstandbeeld. In 1947 was het beeld plotseling verdwenen en pas vele jaren later werd het in stukken teruggevonden in een kelderruimte. In 1990 werd het herstelde beeld weer op het plein geplaatst, maar andersom: keek Jelačić vroeger in de richting van Hongarije, nu wijst hij met zijn sabel naar het onafhankelijke Kroatië. Nu, meer dan 150 jaar na zijn dood, kun je zeggen dat Josip Jelačić nog steeds (letterlijk!) in het middelpunt van de belangstelling staat. Ik sta weer op en betaal mijn consumptie, uiteraard met 20 kuna, het biljet waarop zijn beeltenis staat…
Volg ons