Hafez, dichter in Shiraz
We zijn in Shiraz, een stad in het zuiden van Iran, dat de sprookjesachtige bijnaam ‘Stad van rozen, nachtegalen en poëzie’ heeft. Deze naam heeft het te danken aan de aanwezigheid van vele prachtige tuinen en beroemde dichters die er gewoond hebben.
Hij die iets uit zijn hoofd kent
Een bezoek aan het mausoleum van Hafez, een van de beroemdste Iraanse dichters, is onontbeerlijk in Shiraz. Op deze plek voel je hoe zeer de Iraniërs houden van hun cultuur en poëzie. De echte naam van Hafez was Khaje Shams od-Din Mohamed en hij leefde in de 14e eeuw. Hafez was zijn pseudoniem en betekent zoiets als ‘hij die iets uit zijn hoofd kent’.
De Iraniërs houden van Hafez en streven er naar, wat de naam van de dichter al aangeeft, om zo veel mogelijk van zijn verzen uit het hoofd te kennen. Bij het graf van Hafez komen zijn fans samen en reciteren naar harte lust de poëzie van deze meesterlijke dichter. Het Iraans is een bloemrijke taal en zelfs als je het niet verstaat, kun je toch genieten van de cadans en het ritme van de woorden. Wij luisteren mee naar de bezoekers die de verzen van Hafez vol passie met luide stem verkondigen. Telkens als iemand klaar is met een vers stijgt er gejuich op en wordt de persoon bedankt door de omstanders. Deze maakt vervolgens plaats voor de volgende reciteur. Er worden in Iran zelfs wedstrijden gehouden wie de meeste verzen van Hafez uit het hoofd kan opzeggen.
Buiten de poort van het grafcomplex staat een man die in zijn ene hand een pak kaarten met verzen van Hafez houdt. Op een vinger van zijn andere hand zit een parkietje die op commando van zijn baas een kaart voor je uit de bundel pikt. Het is een bijgeloof dat de vogel deze kaart speciaal voor jou pakt en dat de tekst er op ook alleen betrekking heeft op jou.
Gevoelige onderwerpen in Iran
De verzen van Hafez gaan vaak over wijn, dronkenschap, kroegen en vrouwen. Dit zijn gevoelige onderwerpen in de Islamitische Republiek Iran. Echter, wanneer je de teksten goed bestudeert, kom je erachter dat deze niet letterlijk genomen moeten worden. Het zijn namelijk metaforen die staan voor een staat van religieus bewustzijn. Als voorbeeld geef ik hier de eerste vier regels van zijn vers Ghazal 47: ‘Wie eenmaal zijn weg vond naar de steeg van de kroeg, Zou wel dwaas zijn als hij naar een ander vroeg, Het Lot kroont geen drinker met dronkenschap, Behalve de geluksvogel aangeschoten door de hoogste roes.’
De drank staat symbool voor het middel dat hem bij God brengt, de plek waar hij de hoogste roes, de hoogste staat bereikt om bij God en het goddelijke te zijn.
Bij het graf van Hafez lees ik altijd een gedicht voor dat mijzelf enorm aanspreekt. Het gedicht stijgt uit boven alle religies en boven de mensheid. Het gedicht toont Hafez’ liefde voor God, maar laat zien dat dit geen God is die door een bepaalde religie is ingegeven of wordt beperkt.
Van God heb ik zo veel geleerd
Dat ik me niet langer meer
Beschouw als een Christen, een Hindoe,
Een Moslim, een Boeddhist of een Jood.
De Waarheid heeft zo veel genereus met me gedeeld
Dat ik mij niet langer meer
Beschouw als een man, een vrouw, een engel
Of zelfs een ziel zo naakt
De Liefde is zo hecht met Hafez bevriend geraakt
Dat zij tot as is vergaan en mij heeft bevrijd
Van iedere notie en voorstelling
Waarmee mijn geest zich ooit heeft vermeid
Volg ons