Vuurland in Argentinië (deel 1)
‘s Morgens heel vroeg vertrekken we met de bus uit Punta Arenas in Chili, en rijden verder zuidwaarts door Patagonië. We zijn op weg naar de uiterste punt van het Zuid-Amerikaanse continent.
Menselijke beschaving
We zijn ongelooflijk ver van huis. Met de ferry steken we de Straat van Magellaan over. Toen Magellaan in 1520 deze zeestraat in voer, zag hij op de eilanden vuren branden. Hij noemde het gebied daarom Vuurland. De vraag was natuurlijk waar dat vuur in die onmetelijke natuur met die ijskoude wateren vandaan kwam. Waren er in die verlatenheid tekenen van een menselijke beschaving? Ruim twee eeuwen later, tijdens de expeditie van de Endeavour onder leiding van kapitein James Cook, stuitte men op de makers van de vuren. Het waren de Yaghan of Yamana, de oorspronkelijke bewoners van het gebied.
In zijn wetenschappelijk reisverslag ‘A Voyage round the World’ (1772-1777) schrijft Georg Forster: ‘(...) zij voeren in hun kano’s van boomschors, waarin zij op stenen constant een vuur lieten branden, gekleed in een klein zeehondenvel dat met een koord om de hals bevestigd was. Voor het overige waren zij spiernaakt, zonder ook maar enigszins rekening te houden met wat fatsoen en eerbaarheid bij ons zou eisen (...)’
Zo’n zestig jaar later, in 1829, is de Beagle onderweg naar Vuurland, met Charles Darwin aan boord. Hij bericht in ‘On the origin of species by means of natural selection (...)’ uitvoerig over hen. Het zijn deze mensen die ten grondslag liggen aan zijn theorie dat de mens van de aap afstamt. Hij schrijft: ‘Bij het zien van zulke mensen kan men nauwelijks geloven dat zij onze medeschepselen en bewoners van een en dezelfde wereld zijn.’
Chileense vuurmakers
Deze vuurmakers komen menselijk dichterbij in de indrukwekkende roman ‘Vuurland’ van Sylvia Iparraguirre. Ze beschrijft hoe het contact met hen tot stand komt tijdens dit eerste bezoek van de Beagle, als er een sloep door de Yamana’s wordt meegenomen. De kapitein van de Beagle neemt de Yamana’s gevangen, in de hoop dat de boot zal worden teruggebracht. Maar dit gebeurt niet en men besluit om ze mee te nemen naar Engeland.
Een Yamana krijgt de naam Boat Memory. Boat Memory overlijdt echter al snel aan boord van de Beagle aan pokken. Een andere Yamana wordt Jemmy Button genoemd, naar de knopen die de kapitein van de Beagle van zijn jas had getrokken en bij wijze van betaling in zijn kano had gegooid.
De Yamana’s woonden twee jaar lang in Engeland. Jemmy Button droeg een kostuum met hoed en handschoenen en dronk thee. De gedachte was om hen te ‘verwestersen’, en met hun hulp een zendingspost op het strategisch gelegen Vuurland te stichten. Maar als de Beagle in 1832 naar Vuurland terugkeert, neemt Jemmy Button zijn stamgewoontes weer over en keert zich tegen de Engelsen. Verschillende missionarissen zouden later op Vuurland worden afgeslacht.
De avond valt in als we Ushuaia, de stad aan het Beaglekanaal, binnenrijden. We zijn aangekomen aan de poort van de ontdekkingsreizen van onze tijd, die naar Antarctica. We zijn in het gebied dat gedurende 6.000 jaar de habitat is geweest van de Yamana’s en hun voorouders. Zouden we er nog iets van terugvinden?
Volg ons