Berlijn, hoofdstad van de DDR

Via onze opstapplaatsen Zwolle en Arnhem reizen we naar de Duitse hoofdstad. In de touringcar maken we kennis met onze reisleider en met de schrijvers Jaap Visser en Erik Timmermans. Die laatsten zullen onderweg ook een lezing verzorgen naar aanleiding van hun boek over Berlijn. We rijden Berlijn binnen via de Glienicker Brücke. Deze grens tussen de DDR en West-Berlijn was tijdens de Koude Oorlog verschillende malen het decor van uitwisselingen van spionnen en gevangenen tussen Oost en West. Ons hotel voor de komende dagen ligt in voormalig Oost-Berlijn om de hoek van de Alexanderplatz in de gezellige en drukke wijk Mitte. Na incheck maken we een eerste wandeling naar de boulevard Unter den Linden. We volgen de weg langs historische plekken als de Bebelplatz, berucht van de boekverbranding door de nazi’s, de Russische (voorheen Sovjet) ambassade en hotel Adlon om uiteindelijk uit te komen bij de Brandenburger Tor. We dineren vanavond in ons hotel. (ca. 620 km)

We beginnen de dag met een bezoek aan het DDR Museum, waar we een overzichtelijk beeld krijgen van het leven in Oost-Duitsland. Weer buiten wandelen we naar de Alexanderplatz, geïnspireerd op het Braziliaanse Brasilia. Het was Walter Ulbricht zelf, secretaris-generaal van de socialistische partij en machtigste man van het land, die besloot tot de herinrichting van het plein en de bouw van onder andere de Fernsehturm. Het plein moest een kosmopolitische uitstraling krijgen met kunst, architectuur en vermaak. Dat architectuur bij uitstek een middel was om te pronken en te wedijveren met het westen, maar ook om de ideologie aan de eigen burgers te slijten, zien we vandaag aan het tweede visitekaartje van Ulbricht: de Karl-Marx-Allee. Met deze twee kilometer lange en 90 meter brede promenade wilde de partijleider de Oost-Duitsers laten zien wat hun heilstaat vermocht als alle arbeiders de schouders eronder zetten. Langs de Allee, ook nog een tijdje Stalin-Allee genoemd, verschenen groots opgezette appartementsgebouwen die voor alle arbeiders bereikbaar zouden moeten worden. Deze droom bleef onvervuld en in de luxe appartementen trokken vooral partijleden met hun gezinnen. De Allee laat uiteindelijk een interessante verzameling architectuurstromingen zien variërend van de oostelijke Bauhausvariant tot classicistische ‘suikertaartenstijl’ en voorbeelden van de typisch Oost-Duitse plattenbau. Liefhebbers wandelen aan het eind van de promenade nog even naar het nabij gelegen café-restaurant Volkskammer voor een glas Berliner bier en kunnen er zelfs blijven zitten voor het diner.

Sperrgebiet Hohenschönhausen is een deel van Oost-Berlijn waar veel Stasimedewerkers woonden en werkten. In het hart hiervan staat de gevangenis met dezelfde naam. Hohenschönhausen is synoniem geworden voor de onderdrukking door het socialistische systeem en de gruwelen waaraan tegenstanders onderworpen werden. Een bezoek aan de gevangenis is nog altijd een zéér indrukwekkende ervaring, vooral ook omdat de rondleidingen gegeven worden door ex-gevangenen die uit eerste hand vertellen hoe het regime in de DDR en in de gevangenis was. Een ervaring die nog versterkt wordt als we naar het Stasi-Museum gaan. Na deze ingrijpende bezoeken heeft u tijd Berlijn op eigen gelegenheid verder te verkennen. Laat u de ervaringen nog eens de revue passeren op een terrasje of een bankje in een van de vele parken die de stad rijk is? Of gaat u naar het Museuminsel voor een bezoek aan het Pergamonmuseum of een van de andere topmusea op het eiland in de Spree? Het diner is op eigen gelegenheid vanavond. Uw reis(bege)leiders hebben zeker nog wel wat tips in het teken van ons reisthema. (ca. 30 km)

Tegenover ons hotel ligt het station Friedrichstrasse, nu een knooppunt van metro, trein en Strassenbahn, maar in de DDR-tijd een grensstation. Voor het station staat nog altijd het gebouwtje waar reizigers tussen oost en west afscheid namen van hun familieleden. De hartverscheurende taferelen leidden als snel tot de naam Tränenpalast. Momenteel is in het gebouw een indrukwekkende expositie over het grensstation en de wijze waarop Oost- en West-Berlijners elkaar konden ontmoeten en welke hindernissen ze daarvoor moesten overwinnen. Een ander markant fysiek raakvlak van de twee rivaliserende politieke ideologieën is natuurlijk Checkpoint Charlie, even verderop aan de Friedrichstrasse. We wandelen naar de voormalige grensovergang en in de directe omgeving bekijken we een aantal gebouwen, overblijfselen en markeringspunten die ons terugvoeren naar de Koude Oorlog. Ongetwijfeld vertellen Jaap en Erik verhalen en anekdotes over twee systemen in één stad en bewoners die tegen hun wil van elkaar gescheiden werden, zoals bijvoorbeeld het verhaal over de Westpakete. Onze wandeling eindigt in het museum Die Mauer | The Wall. Liefhebbers kunnen aan het einde van de middag op eigen gelegenheid nog een kijkje gaan nemen bij luchthaven Tempelhof. Hoewel gebouwd door en onder architectuur van de nazi’s appelleert het vliegveld toch ook aan een positief gevoel vanwege de bijzondere rol die het vervulde bij de luchtbrug die het isolement van West-Berlijn in 1948 en 1949 verbrak. Voor velen is het daardoor zelfs een symbool van de vrijheid. Met een beetje geluk kunt u vanavond nog een zogenaamde Schwoofparty bijwonen in Clärchens Ballhaus, een van de oudste danszalen van Berlijn en ook zéér populair onder de Oost-Berlijners. Erik of Jaap zullen uw vast graag het verhaal achter Clärchens vertellen. Het Ballhaus heeft overigens ook een restaurant.

We nemen afscheid van Berlijn en rijden terug naar Nederland. Onderweg is natuurlijk nog ruim de tijd om met Erik en Jaap van gedachten te wisselen over hun boek en uw gezamenlijke ervaringen in Berlijn. Natuurlijk voorzien zij uw exemplaar van het boek graag van een persoonlijke boodschap, en voor wie het boek niet heeft, zullen er vast een paar in de touringcar te koop zijn. Aan het einde van de middag zijn we terug in Nederland. (ca. 620 km)